Teruggaan naar een basis, snakken naar rust, de drang naar ruimte: het zijn zinnen die Jola van der Putten vaker hoort. Ze werkt al jaren bij het succesvolle tv-programma Ik vertrek, eerst als redacteur, nu als eindredacteur. Nederland kijkt massaal toe hoe dromers doeners worden en een krot vol lekkages in Frankrijk omtoveren tot B&B. Of hoe een gezin zijn weg probeert te vinden in een Oostenrijks gehucht met zes mensen en een kudde koeien. Of hoe echtelijke ruzies ontstaan en weer worden bijgelegd (je moet wel) bij het opzetten van een camping in Italië. 'Als we tijdens de voorselectie mensen spreken over hun vertrek, dan noemen ze altijd: de files, het weer. Daar willen mensen aan ontsnappen. Het woordje 'sleur' valt ook aardig vaak. En ze vertrekken meestal naar kleine dorpjes waar de dichtstbijzijnde supermarkt op een halfuur rijden ligt.'

Lees ook: Nu in &C: Chantal en Nicolette Kluijver over het lonkende buitenland

Is dit het nou?
Vertrekken vanuit welvaart voor een beter welzijn, zo noemt socioloog Jaap Lengkeek het. 'Wie vroeger – in de jaren vijftig en zestig – overzees vertrok, was vaak voorgoed weg,' legt hij uit. 'Naar Australië of Amerika, om economische redenen. Mensen wilden zich daar vestigen voor hun beroep. Maar nu zijn we veel mondialer en is de drempel om te vertrekken lager. En de drempel om terug te keren ook.' Sociale media werken daar ook aan mee, stelt Lengkeek: 'Het beeld dat we hebben van vertrekken is steeds minder een noodzaak en steeds romantischer geworden. Denk aan de jaloersmakende plaatjes die iedereen weleens al scrollend op kantoor (vaak op zo'n druilerige, nietszeggende dinsdagmiddag) is tegengekomen: geel Volvobusje in een wijngaard, idyllisch kasteeltje-op-groene-grasheuvel dat is omgetoverd tot hotel. Of een camping vol lichtjes en hippie-tenten waar je jezelf al met een baguette onder de arm ziet lopen. Dromen tot je baas je uit je scrollmodus haalt om te vragen of je mee wil doen met de vergadering. Waarna je in een split second je leven analyseert en denkt: is dit het nou?

'En dat is precies wat de mensen die echt vertrekken vaak denken,' zegt Jan Latten, demograaf. 'Ze voelen een soort onrust. Ontevredenheid misschien wel. Ze willen weten: zit er niet meer in het vat?' Emigratie is voor veel mensen een onderdeel van de zogenoemde 'expansiefase', stelt Latten in zijn boek Geen paniek, liefde en geluk in de 21ste eeuw. Dat is de fase waarin je ontdekt wie je bent, wat je plek is en wat je wil in het leven. 'Twintigers doen dat vaak met een stage of een baan in het buitenland, dertigers en veertigers zie je het veel als stel doen – met jonge kinderen misschien – om inderdaad die B&B te beginnen, en vijftigers en zestigers beginnen eraan als de kinderen het huis uit zijn.' Opvallend is dat er onder de vertrekkende twintigers meer vrouwen dan mannen zijn en het bij de dertigers overwegend mannen zijn. Latten: 'Vrouwen zijn, zo weten we uit de cijfers, nou eenmaal eerder klaar met hun opleiding en gaan dus eerder voor een baan of stage naar het buitenland. En we weten ook: vrouwen zijn vaker volgers dan mannen. Ze gaan dus ook in die twintiger jaren voor de liefde, en misschien een gezinswens, naar het buitenland.'

Dromen of doen
Toch verdient dit halleluja-verhaal een keiharde realitycheck: cijfers laten volgens Latten duidelijk zien dat het daadwerkelijke aantal Nederlanders dat emigreert, relatief en opvallend laag is. Zo blijkt uit cijfers van het CBS dat in 2019 51.000 mensen met de Nederlandse nationaliteit vertrokken naar een andere plek. Dat is – een rekenmachine does the trick – drie op de duizend inwoners, oftewel: 0,3 procent.

Het aantal mensen dat dróómt van dat vertrek, ligt vermoedelijk een stuk hoger. Dat zou ook de glamour verklaren die al 23 seizoenen rondom Ik vertrek ligt. Van der Putten verklaart die vertrekdrang: 'Ik denk dat iedereen op vakantie, als het einde nadert, weleens heeft gedacht: ik zou hier best kunnen wonen.' Maar de stap zetten is best lastig, weet ze. 'Je moet toch een bepaalde onbevangenheid hebben om het te doen, je hebt er lef voor nodig. Als je die moed (nog) niet hebt, is het wel heerlijk om naar andere mensen te kijken die het wel doen, en die mensen dan zien verhuizen, knetterhard zien werken om een bedrijf op te zetten, zien hoe het soms goed gaat, maar soms ook niet.' Want, zo zegt Van der Putten, toegegeven: het is ook lekker om dan vanaf je bank te kijken, nog een kop thee te zetten en te bedenken: goh, ja, klote, die lekkage en torenhoge bouwkosten, toch fijn dat ik hier ben. 'Het is voor veel kijkers een wisselwerking. We benijden de mensen die vertrekken, en toch ook weer niet.'

Lees ook: Takkelang wachten op 't vliegveld? Met deze tips kom je er onderuit

Want ja, het gras in Frankrijk (het populairste Ik vertrek-land) is wel degelijk groener, mede mogelijk gemaakt door de zon, maar ook daar gaat die zon een keer weg. 'Ergens op vakantie zijn en ergens wonen, daar zit een heel groot verschil tussen,'zegt Van der Putten. 'Ook in die zonnige vakantieoorden wordt het winter en gaan de toeristen weg. Dan worden die idyllische dorpjes opeens uitgestorven gehuchten. We zien ook vaak dat de winters voor de Ik vertrek-mensen het moeilijkst zijn. In de zomer ben je bezig met mensen over de vloer, er komt zo nu en dan familie, je bent bezig met je droom. Maar jij blijft achter als iedereen weer naar zijn eigen leven in Nederland teruggaat.'

Benieuwd naar het hele verhaal? Die lees je in het nieuwste &C-nummer 'Reis ver, duik diep, kom terug' dat nu in de winkel ligt, verkrijgbaar in de winkels en via de &C-webshop.