De allereerste keer dat ik mijn schoonzus ontmoette, waren mijn verwachtingen nogal hooggespannen. Ik was – vast heel irritant – een blije, kwispelende puppy omdat ik ein-de-lijk een familielid van mijn vriend ging ontmoeten. Toen ik haar van een afstandje al in de deuropening van het restaurant zag staan, zwaaide ik dus enthousiast. Maar, eh… ze zwaaide niet terug. Zag ze me niet? Had ze haar lenzen niet in? Kon ze zich niet voorstellen dat ík – die wild zwaaiende vrouw naast haar broer – zijn vriendin was? Toen ik pal voor haar stond en haar ter begroeting een zusterlijke hug wilde geven (toegegeven, misschien een tikje too much) stak zij me een fier uitgestoken hand toe waarmee ze me op afstand hield. Even voor de duidelijkheid: dit was voor het coronatijdperk. Ik was zo van mijn à propos dat onze begroeting zo anders was dan ik me had voorgesteld, dat ik er niet meer helemaal lekker in kwam die avond. Gelukkig kunnen we nu prima door een (restaurant)deur – anders zou ik dit natuurlijk ook nooit durven schrijven. Maar wat gebeurde hier nou eigenlijk? Was dit een typisch geval van te hoge verwachtingen van mijn kant?

Lees ook: Joehoe, HALLO: verwachten we niet te snel een antwoord op een appje?

Jan Wolter Bijleveld, schrijver van Wat had je dan verwacht? vermoedt van wel. 'Je had een zelfbedacht plaatje in je hoofd over iets wat nog moest gaan gebeuren – dat is wat een verwachting eigenlijk is – en bleef erin hangen. Wanneer iets heel anders gaat dan verwacht, is onmiddellijk dat plaatje bijstellen het beste wat je kunt doen. Want als je één ding nodig hebt om met tegenvallende verwachtingen om te gaan, is het wel flexibiliteit.'

Beroepszeikers
Natuurlijk ben ik niet de enige die nogal hoge verwachtingen heeft. Ik durf zelfs voorzichtig te stellen dat het met mij eigenlijk nog wel meevalt. Want toen ik op zoek was naar een fijn hotel onder de Turkse zon viel mijn mond open van de recensies die ik tegenkwam. Iemand wijdde serieus enkele zinnen aan de deurklink van de kledingkast die een beetje los zat (niet het enige steekje dat los zat, dunkt mij) en iemand anders postte boos ('Hygiëne: een 0!') een foto van een haar die ze ónder het hotelbed had zien liggen. Serieus, wat dééd ze daar? Zijn dit gewoon beroepszeikerds of is sky high de status quo voor onze verwachtingen geworden?

Bijleveld: 'Je kunt zeggen dat we in een beloftevolle tijd leven. Het lijkt alsof we alle mogelijkheden hebben om het leven te leiden dat we willen, social media dragen daar een steentje aan bij. De tijdgeest is: als je maar het juiste doet, denkt, leert en uitprobeert, wordt alles waanzinnig. We zijn gaan geloven in de maakbaarheid van het leven. Maar de ongemakkelijke werkelijkheid valt vaak helemaal niet samen met je verwachting.' En dan kunnen we dus nog zo hard proberen alles naar onze hand te zetten door uren op reissites rond te struinen, op zoek naar dat ene ultieme hotel. Waar je vroeger misschien op de bonnefooi op reis ging (hoogstens met een geleende reisgids in de hand), weer later iets uit een glanzende brochure van een reisbureau koos met maar twee foto's van de accommodatie, kun je tegenwoordig online door honderden foto's klikken en soms wel duizenden recensies lezen om je reis zo optimaal mogelijk te maken. Dan móét het wel leuk worden, toch? Juist door dit optimisme en valse gevoel van controle gaat het volgens Bijleveld mis: 'Uit meerdere onderzoeken is naar voren gekomen dat mensen hun eigen mogelijkheden en invloed overschatten. Daarom is de stoïcijnse filosofie zo inspirerend, want die zegt: maak het onderscheid tussen waar je wél invloed op hebt en wat buiten je macht ligt. Dit kan best lastig zijn om te accepteren, want er ligt veel meer buiten dan binnen je macht. Maar is grip of controle wel écht mogelijk? Kun je alles wel een stap voor zijn? Daarentegen ónderschatten we de kans dat onszelf onheil of tegenslag overkomt. Zelfs echtscheidingsadvocaten schatten de kans dat ze zelf gaan scheiden in op nul procent. En rokers denken vaak dat zij de uitzondering zijn die er níét ziek van zullen worden.

Lees ook: Pandemie of niet, dit is waarom we moeten dansen als nooit tevoren

Een goede realitycheck
Hoe komen we weer wat meer met beide benen op de grond? Moeten we dan maar helemaal geen verwachtingen meer hebben, of heel lage? Bijleveld: 'Daar geloof ik niet in, iedereen heeft verwachtingen. Ook aan lage verwachtingen heb je weinig, want dan denk je weer: verwacht ik zo weinig, gaat het nóg mis – dat kan nog frustrerender zijn. Het gaat erom dat je je verwachtingen tijdig bij kunt stellen, dat je er flexibel mee omgaat. Dat je je realiseert dat je verwachtingen misschien te hooggespannen waren. Het is daarvoor belangrijk dat je je bewust wordt dat je überhaupt bepaalde verwachtingen had. Dan kun je sneller denken: het was maar mijn gedachte over deze situatie, het is ook gek dat ik van tevoren al bedacht had hoe het ging worden, ik kan helemaal niet in de toekomst kijken. Stel jezelf daarom regelmatig vriendelijk de vraag: wat had je dan verwacht? Het kan namelijk heel verhelderend zijn om onder woorden te brengen wat je wil. Dat kan als een realitycheck werken: ik wil iets wat eigenlijk helemaal niet realistisch is. Vervolgens wordt het al makkelijker om in mogelijkheden te denken: wat kan wél echt?'

Benieuwd naar het hele verhaal over het bijstellen van verwachtingen? Dat kan in het januarinummer van &C Magazine 'Gelukkig, een nieuw jaar'. Je scoort 'm ook hier.