Vraag een willekeurige kleuter wat hij of zij later wil worden en het antwoord is: beroemd. Niks geen astronaut, kapper, juf, kok. Nee: volgers, faam, poen. Dat is wat ze tegenwoordig willen. Uit onderzoek van jeugdkranten Kidsweek en 7Days blijkt dat zeventig procent van de kinderen tussen de acht en zeventien jaar ervan droomt beroemd te worden, puur en alleen om de roem zelf. Influencer, tiktokker, youtuber, dat soort dingen. Mensen die de zeventien gepasseerd zijn vast ook, maar die durven het misschien niet meer te zeggen.

Lees ook: Fred & Leco zijn het erover eens: 'Stoppen met ons vak? Nóóit'

Natuurlijk heeft bekendheid z'n nadelen: elke scheet die je laat wordt opgesnoven door de media, geanalyseerd en verwerkt tot duizenden meningen. Privacy kun je ook wel op je buik schrijven. Maar geroemd worden om wat je kúnt, is natuurlijk best geinig. Volgens klinisch psycholoog Saskia Geraerts zit daarin ook het verschil. 'Mensen die bekend willen worden, willen gezien worden. Aandacht. In de spotlights staan. Roem is daarentegen gebaseerd op een duurzame carrière met talent. Deze mensen zijn bekend omdat ze iets heel goed kunnen, denk aan Mies Bouwman, een goede presentator, radio-dj, schrijver of internationale sterren als Beyoncé. Deze mensen krijgen hun bekendheid er gratis bij. Sommigen hebben dat niet eens zo gewild, denk aan Avicii en Amy Winehouse, bij wie het helaas tragisch afliep. Beyoncé, bijvoorbeeld, wilde gewoon zingen, niet wereldberoemd zijn. Wist je dat ze eigenlijk niet van optreden houdt? Daar heeft ze een oplossing voor bedacht: voor elk optreden alter ego Sasha Fierce aannemen. Sasha Fierce is ad rem en uitbundig, alles wat Beyoncé als persoon niet is.'

Geraerts is als psycholoog te zien in de gloednieuwe reeks van Big Brother, waarin ze theoretische informatie over het gedrag van de deelnemers deelt. Ze zegt: 'Veel televisieprogramma's zijn een springplank naar bekendheid: X-Factor, Idols, Love Island, Oh Oh Cherso, Temptation Island, Hij gelooft in mij, waarin we volkszangers volgen die bekend willen worden. Of het nu reality-tv is of talentenjachten zijn, veel deelnemers hebben maar één doel: een podium krijgen. Bij sommigen werkt het, kijk maar naar The Voice of Holland-winnaar Maan of naar realityster Martien Meiland. Hij doet mee aan Ik vertrek, is in één klap bekend, krijgt zijn eigen realitysoap en wint als klap op de vuurpijl de Televizier-Ster Talent.'

Iedereen beroemd
Of het nou gaat om bekend of beroemd zijn: social media hebben er een schepje bovenop gedaan. Met de komst van Instagram en YouTube ben je nu snel bekend en zijn we nog maar een smartphone verwijderd van wereldfaam. Inmiddels is een wildgroei aan mensen met faambitie ontstaan: mensen die een carrière als online persoonlijkheid nastreven. Maar: hoe is dat nou eigenlijk, bekend of beroemd zijn? Hoe werkt snelle fame? En roem? Waarom willen mensen dit eigenlijk? En: is dat nou allemaal wel zo leuk?

'Vroeger, in de tijd van Rembrandt van Rijn, wilde men ook al bekend en zichtbaar zijn,' aldus Geraerts. 'De Nachtwacht is niets meer en minder dan een politiekorps dat zichzelf wilde laten portretteren. Lodewijk de Grote kleedde zich extreem opvallend om indruk te maken, net als gladiatoren in het Romeinse Rijk die er alles aan deden om op te vallen.' Ze vervolgt: 'Mensen hebben een intrinsieke wens om gezien te worden. Dat is omdat wij een van de weinige diersoorten zijn die niet voor onszelf kunnen zorgen op het moment dat we geboren worden. Als je geboren wordt, kun je helemaal niks. Je moet sympathie opwekken van je omgeving, anders ben je er geweest. In ons reptielenbrein zitten daarom overlevingsinstincten. Eén daarvan is bij de groep willen horen. Voor sommige mensen is dat hetzelfde willen zijn als de rest. Anderen willen juist bewondering, speciaal zijn en indruk maken. Want: dan hoef je niet meer iedereen voor je te winnen.'

Lees ook: Chantal Janzen: 'Ik ben liever beroemd dan bekend'

Het lijkt zo makkelijk allemaal, het influencerbestaan, alsof je bekend kunt worden met niks. Gewoon, door je leven/kleren/reizen/selfies te delen. Neem de Instagram-tijdlijn van Francesca Farago (Too Hot To Handle-kandidaat die vanuit het niets vijf miljoen volgers had). Haar Instagram is nu haar werk, haar inkomen. Bijna elke dag post ze een foto. Haar lichaam, haar haar, zelfs haar hond is perfect. Niet direct iets om een oordeel over te hebben – zoals de inmiddels beroemde 'Selfy' op Instagram zou zeggen: lekker leven en laten leven. Maar toch, hallo: waarom ziet zij er elke dag zo perfect uit? Waarom heeft ze nooit een pukkel? Een offday? Een vetkwab? En poepen dit soort mensen ook weleens? Het lijkt erop van niet. Nee, nee, dit soort mensen verdienen bakken met geld met gelikte foto's en gesponsorde posts over shampoos, lingerie en sportkleding. Wat heerlijk! Om bekend (en wellicht ook stinkend rijk) te worden hoef je dus niet eens per se een groot talent te hebben, of iets heel goed te kunnen. Geen wonder dat 86 procent van de Amerikaanse jongeren influencer wil worden. In de top 3 van populairste beroepen onder jongeren staat influencer op de tweede plek, gevolgd door youtuber, blijkt uit cijfers van marketingbureau AWIN. Alleen dokter staat hoger in de lijst. Nog wel.

Is faam echt zo schitterend als het lijkt? Je leest het in het hele artikel in &C's maarteditie 'Bekend, beroemd, berucht'. Het nummer kun je hier bestellen of lees het op Blendle.