'Weet je wat ik pas onder een enorme bloempot in de tuin tegenkwam?' vraag ik tijdens een etentje aan E., met wie ik ooit in een studentenhuis woonde. E. schudt haar hoofd. 'Dat enorme massieve pizzabord dat we in de keuken altijd gebruikten om het kapotte kiepraam open te houden.' We lachen. 'Uit mijn kerstpakket van de telemarketing,' zegt E. hoofdschuddend. 'Wat een vreselijke tijd was dat.' 'Kerstpakketten,' verzucht ik. 'Dat is misschien wel het enige nadeel van zzp'en. Geen kerstpakketten.' Nu ja, naast geen pensioen en geen arbeidsongeschiktheidsverzekering, maar goed. Samen met die twee futiliteiten staat het ontbreken van het kerstpakket stevig op plek drie van de nadelen van een zelfstandige zijn, nietwaar? 'Nederlanders en hun kerstpakketten,' zegt E., die na haar studietijd voor de liefde naar België verhuisde. 'Het is toch ook onzin? Hier krijg je een bon of een bonus. Veel beter.' Ik gooi uit ongeloof mijn bestek op mijn bord. 'Nee joh!' roep ik. 'Wel joh,' zegt E. 'Je bent een Belg geworden,' zeg ik bitter. Verward verlaat ik even later het huis.

Thuisgekomen besluit ik op onderzoek uit te gaan naar Het Kerstpakket en de bijbehorende liefde daarvoor. Is het dan echt iets van Nederlanders? Op de website van het Meertens Instituut staat dat het kerstpakket zelf niet iets Nederlands is, maar dat het zéúren over het kerstpakket wél een echte Hollandse volkssport blijkt te zijn: toen de Nederlandse overheid in 2003 van plan was het pakket fiscaal te belasten en veel werkgevers de traditie dan maar wilden schrappen, riep dat een storm van verontwaardiging op. Sindsdien is het geschenk een jaarlijks terugkerend onderwerp van discussies en enquêtes in de decemberkranten. Dan blijkt dat ondanks alle verschillen van mening velen erg gehecht zijn aan het pakket: het mag niet worden wegbezuinigd, het hoort bij de afsluiting van het jaar, het is net dat ene leuke extraatje waaruit waardering blijkt.

Lees ook: Prettig praktisch: 25 kerstcadeaus waar je ook echt iets aan hebt

Waardering dus. Met een prijskaartje. Daar houden Nederlanders ook van. Voor werkgevers is het dan ook elk jaar een even groot gedoe om iets te verzinnen. Het kerstpakket blijkt ook aan bezuinigingen onderhevig. 'Mijn ouders werkten in hetzelfde psychiatrische ziekenhuis en men had daar besloten dat, omdat ze getrouwd waren, ze samen maar één kerstpakket kregen,' vertelt vriendin M. 'Dat lieten ze natuurlijk niet over hun kant gaan, want gratis spullen, daar deden we het voor bij ons thuis in de jaren negentig. Blijkbaar werkte het protest, want in de loop der jaren kregen wij twee steengrillen, twee thermoskannen, twee koeltassen en ga zo maar door. Toen er flink moest worden bezuinigd, gingen ook de kerstpakketten er langzaam maar zeker aan. Eerst kwam er nog wel een platenbon, of iets anders, maar op het dieptepunt kwam er een kaartje van de directie met een klein steentje en de boodschap: 'Je bent een kei.''

Wat moeten we ermee?
Dodelijk. En zo bleken er meer gevalletjes van 'doe dan niks': bij de Radboud Universiteit kreeg het personeel vorig jaar een sjaal en A. kreeg na een jaar hard werken een insectenhotelletje. Je er met een jantje-van-leiden vanaf maken is dus een no-go, maar sommige werkgevers maken het ook met iets schijnbaar weloverwogens wel heel erg bont: bij J. op de zaak kregen de vrouwen het kookboek Puur genieten en toch gezond en slank van Pascale Naessens en een ovenschotel van Serax, terwijl de mannen een chique fles wijn in een houten kistje kregen. En nee, dit was niet in 1953, nee: 'Het is twee jaar geleden, en ik ben nog steeds woedend,' aldus J.

Het ís ook moeilijk om creatief te zijn. En wat hebben we geleerd op de lagere school als er collectief iets creatiefs verzonnen moet worden? Nou? Juist: men neme een thema. Zoals dus het pakket van mijn voorgenoemde in België woonachtige vriendin E., met dat enorme pizzabord. Daar zat natuurlijk ook tapenade in, van die kleine soepstengels, een fles olijfolie en een pizzasnijder die je nooit gebruikt (want, kijk, zo leer je nog eens wat, pizza's kun je het beste knippen, maar goed, dat is weer een heel ander onderzoek). In mijn zoektocht naar de essentie van de kerstpakkettenliefde kwam het wonderlijkste thema van L.: 'In 1996 kochten wij ons huis en een paar weken later hoorde we via via dat de verkoper gniffelend in de buurt had verteld dat we het voor véél minder ook hadden kunnen hebben. Kutjanus. Maar! Een paar maanden later werd er een kerstpakket voor hem bezorgd, bij ons nieuwe huis dus. 'Is dit het adres van Kutjanus?' 'Ja hoor, kom maar door!' Het stoofje van zijn kerstpakket gebruiken we nog dagelijks. Om lekkerder te kunnen kakken voor de grote mensen en om jezelf in de spiegel te kunnen zien tijdens het tandenpoetsen voor ons kleine mens. Het was een schilderthemapakket, met wijn, verf, penselen, kaas, worst en een baret. En een stoofje dus. Moet je schilderen met een stoofje of erop uitrusten na de schildersessie? Wat deed dat stoofje in dat pakket?! We breken er nog steeds ons hoofd over.'

Lees het volledige verhaal over kerstpakketten in het Goud, glans, glitterboek van &C. Hier te koop!